شارل دو مونتسکیو
نویسنده و فیلسوف فرانسوی ( 1689- 1755 )
ویرایش : مریم فودازی

«منتسکیو» در هیجدهم ژانویه سال 1689 میلادى، در قصر «لابرد» و در نزدیکى شهر «بردو» فرانسه چشم به جهان گشود. وى تا سن سه سالگى با روش سنتى روستاییان تربیت یافت و سپس به «لابرد» رفت. هنوز هفت سال از عمرش نگذشته بود که مادرش را از دست داد. در سال 1700 میلادى، او را به یک مرکز دینى فرستادند و تا سال 1711میلادى در آنجا به فراگیرى علوم مذهبی پرداخت. سپس وارد دانشگاه «بردو» شد و تحصیلات خود را در رشته حقوق ادامه داد.
او در سن بیست سالگى به دلیل عشق و علاقه فراوانى که به ادبیات یونان و روم داشت، کتابى با نام «دفاع از فلسفه غیر عیسوى» منتشر کرد.
منتسکیو در سال 1714 میلادى به عنوان مستشار در دادگسترى «بردو» مشغول به کار شد و یک سال بعد با دخترى به نام «ژان دلارتیک» ازدواج کرد.
عموى منتسکیو که بزرگ خانواده آنها بود، در سال 1716 میلادى به مقام ریاست دادگسترى «بردو» رسید و او را نیز استخدام کرد. اما منتسکیو پس از مدتى کارمند فرهنگستان «بردو» گردید و در کنار آن، به نوشتن رساله ها و مقاله هاى سیاسى و ادبى روی آورد. علاوه بر این، در علوم طبیعى نیز در رشته هاى کالبدشناسى، گیاه شناسى و فیزیک مطالعه زیادى داشت.
با اینکه منتسکیو از ضعف بینایی رنج می برد، با ادامه مطالعات و تحقیق های علمى خود، یکى از آثار معروف و مشهورش را با نام «نامه هاى ایرانى» در سن بیست و سه سالگى منتشر کرد که در مدت زمان کوتاهى، شهرت فراوان یافت.
وى چندین بار به پاریس سفر کرد، اما سرانجام به «بردو» بازگشت و به عنوان کارمند فرهنگستان فرانسه مشغول به کار شد. شارل در سال 1728 میلادى از کشورهاى اتریش، مجارستان، ایتالیا، سوئیس، آلمان و هلند بازدید کرد، سپس به انگلستان رفت و تا سال 1731 میلادى در آنجا اقامت نمود.
او در طول سفرهای خود با افکار و اندیشه هاى بزرگانی همچون «جان لاک» آشنا گردید و اندیشه یک حکومت آزاد و پرورش آن در ذهنش رشد و نمو کرد.
بی‌تردید، منتسکیو در زمینه فلسفه از پیروان «جان ‌لاک» به ‌شمار می‌رود. وی اصول مهم فلسفه‌ سیاسی لاک، یعنی تکیه بر «فضیلت فردی» به عنوان منشاء قانون و «رابطه فرد با دولت» و همچنین نظریه «اصالت آزادی در چارچوب اجتماع و نفع عمومی» را مبنای نظریه های خود قرار داده است. البته او در زمان خود با مخالفت‌هایی از جانب کاتولیکهای متعصب روبرو شد و به تبلیغ آزاد اندیشی و سکولاریزم متهم گردید که زیرکانه و با افزودن یک بخش پایانی و تکمیلی به «روح‌القوانین» توانست باورهای خود را نزد مذهبی های متعصب توجیه کند.
از نظر منتسکیو، قانون چیزی جز روابط ضروری بین چیزها نیست. او منشاء اصلی قانون را عقل انسان می داند که باید حاکم باشد. به این ‌ترتیب، قانون هر قوم و کشوری بر مبنای کلیاتی بنا می‌شود که عقل به آنها حکم می کند. او نظریه وضعی بودن کامل قانون را رد می کند و می گوید، مادام که یک قانون از دیدگاه عقل با وضع طبیعی بشر سازگار نباشد، نمی توان آن ‌را به ‌عنوان قانون پذیرفت. از نظر منتسکیو ، روابط میان دولت و ملت باید به حکم قانون مشخص شود. او قانون را چیزی می داند که به واسطه آن، آزادی همه محقق می شود. بر این اساس، آزادی یعنی اینکه فرد در آنچه که قانون منع نکرده، مختار باشد و به دلخواه خود عمل کند و در عین حال، بهترین قوانین تا آنجا که مصلحت اجتماع به خطر نیفتد، بیشترین آزادی را به افراد می دهد.
منتسکیو در سفر به روم، به فکر بازسازی امپراطورى قدیم روم افتاد و پس از بازگشت از این سفر، کتابهایى را با هدف تجدید سیادت [ =برتری ] دولت روم نوشت و با کسب تجربه از سفرهایش، معایب حکومت استبدادى و فشار دولتهاى ستم پیشه را به خوبى درک کرد و با جانبداری از حکومت حق پرور و عدالت گستر، کتاب مشهور و مهم «روح القوانین» را منتشر نمود.
این دانشمند و متفکر قرن هیجدهم میلادى، بیش از شانزده کتاب در زمینه های علمى، ادبى، اجتماعى، تاریخى و ... دارد که برخی از آنها عبارتند از :
1- شهرت
2- وظیفه
3- گفت و گوى سیلا
4- ملاحظاتی در باب علل عظمت و انحطاط روم
اما مشهورترین اثر منتسکیو، کتاب «روح القوانین» است که براى نوشتن آن، مدت بیست سال مطالعه کرد و زحمت فراوان کشید. این کتاب بر مبنای اخلاق، سیاست، جامعه شناسى و اصول انسانى نوشته شده است.
سرانجام منتسکیو در فوریه سال 1755 و در سن 66 سالگى در پاریس زندگى را بدرود گفت، اما آثار او در سال 1950 به دست مردم رسید.
 
باورها و نظریه های منتسکیو
سیاسی : او با رد حکومتهای استبدادی و دموکراتیک، خواهان حکومتی سلطنتی است که در آن، بین شاه و مردم، رابطی (اشراف) وجودداشته باشد. به نظر او، آزادی با جدایی سه قوه قضائیه، مجریه و مقننه برقرار می شود.
اجتماعی : منتسکیو مخالف بردگی و کشتار توسط استعمارگران است.
مذهبی : منتسکیو یگانه پرست است. او به خدای واحد خارج از مذاهب پایه گذاری شده و به جاودانگی روح ایمان دارد.